PATRONI ROKU 2023

Aleksander Fredro

- hrabia herbu Bończa, urodzony 20 czerwca 1793 roku w Surochowie koło Jarosławia, zmarł 15 lipca 1793 roku we Lwowie. Uważany jest za najwybitniejszego polskiego komediopisarza. Pisał także pamiętniki oraz wiersze. Jego najsłynniejsze dzieła to „Zemsta” oraz „Śluby panieńskie”. Fredro był także żołnierzem. Walczył w czasie kampanii Napoleona Bonaparte w Rosji – brał udział w wyprawie na Moskwę w 1812 roku. Odznaczony został Orderem Virtuti Militarii oraz Legią Honorową.

Mikołaj Kopernik

- urodzony 19 lutego 1473 roku w Toruniu, zmarł przed 21 maja 1543 roku we Fromborku. Duchowny, lekarz i najsłynniejszy polski astronom, a także jeden z najważniejszych astronomów w dziejach. Był wszechstronnie wykształcony i uzdolniony. Studiował na Akademii Krakowskiej, w Bolonii, Ferrarze i Padwie. Miał doktorat z prawa kanonicznego. Studiując we Włoszech przetłumaczył z greki na łacinę dzieło „Epistolae morales, rurales et amatoriae” Teofilakta Symokatty. Po powrocie do Polski mieszkał głównie na Warmii: w Lidzbarku Warmińskim, Olsztynie i Fromborku. Był kanonikiem, pełnił funkcje administratora dóbr kapituły, komisarza Warmii, generalnego administratora diecezji warmińskiej. Jako astronom był twórcą heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego. Główne dzieło Kopernika to „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”).

Jan Matejko

- urodzony 24 czerwca 1838 roku w Krakowie, zmarł 1 listopada 1893 roku w Krakowie. Jeden z najbardziej znanych malarzy w historii Polski oraz najbardziej zasłużony twórca malarstwa historycznego. Kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, a także na uczelniach w Monachium i w Wiedniu. Zdobył liczne prestiżowe nagrody i odznaczenia, został honorowym członkiem wielu akademii artystycznych. Angażował się ponadto w prace związane z konserwacją krakowskich zabytków. Od 1873 roku był dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Funkcję tę pełnił do końca życia. Uczniami Jana Matejki byli wybitni twórcy Młodej Polski, m.in. Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski i Józef Mehoffer.

Wisława Szymborska

- urodzona 2 lipca 1923 roku w Kórniku, zmarła 1 lutego 2012 roku w Krakowie. Poetka, polonistka i laureatka nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Pisała w czasopismach tj. „Życie Literackie”, „Pismo”. Wydała 12 zbiorów poezji oraz 4 zbiory felietonów. W 1996 roku otrzymała Nagrodę Nobla, a ponadto inne nagrody, m.in. im. J.W. Goethego, im. J.G. Herdera czy polskiego Pen Clubu. W uchwale podjętej przez Senat, senatorowie podkreślają, że „o doniosłości literackiego dorobku Szymborskiej świadczą nie tylko nagrody, ale także fakt, że ma ona wciąż wierne grono czytelników w Polsce i za granicą. Inspiruje literaturoznawców, kulturoznawców, filozofów, krytyków sztuki, a także zwykłych czytelników, którzy znajdują w jej poezji odpowiedzi na najważniejsze pytania”.

                                             ROCZNICE  LITERACKO-CZYTELNICZE 

     18 stycznia            MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ KUBUSIA PUCHATKA 

                                   - obchodzony w dniu urodzin Alana Alexandra Milne (1882), pisarza angielskiego

     21 lutego               MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ JĘZYKA OJCZYSTEGO  

                                   - święto ustanowione przez UNESCO w 1999 roku

      3 marca                MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ PISARZA

                                   - święto ustanowione w 1984 roku przez PEN Club

      6 marca                     URODZINY MISIA USZATKA

                                    - po raz pierwszy pojawił się w 1957 roku jako bohater opowiastki w "Misiu"

     21 marca               ŚWIATOWY DZIEŃ POEZJI

                                    - ustanowiony przez UNESCO w 1999 roku

     2 kwietnia             MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ KSIĄŻKI DLA DZIECI

                                   - obchodzony od 1967 roku w rocznicę urodzin Hansa Christiana Andersena (1805)

     23 kwietnia            ŚWIATOWY DZIEŃ KSIĄŻKI I PRAW AUTORSKICH

                                  - ogłoszony przez UNESCO w 1995 roku (w Polsce obchodzony od 2007 roku)

      8 maja                   DZIEŃ BIBLIOTEKARZA I BIBLIOTEK

                                   - zapoczątkowany w 1985 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 

     8-15 maja              OGÓLNOPOLSKI TYDZIEŃ BIBLIOTEK

                                    - ogólnopolska akcja organizowana od 2004 roku przez SBP

     maj/czerwiec         OGÓLNOPOLSKI TYDZIEŃ CZYTANIA DZIECIOM

                                     - zainaugurowany w 2001 r. przez Fundację "ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom"

     18 czerwca              OGÓLNOPOLSKIE ŚWIĘTO WOLNYCH KSIĄŻEK

                                    - idea święta narodziła się w Stanach Zjednoczonych w 2001r.(w Polsce od 2003r.)

      9 sierpnia                ŚWIATOWY DZIEŃ MIŁOŚNIKÓW KSIĄŻEK

      9 września              NARODOWE CZYTANIE

                                - ogólnopolska akcja społeczna promująca najwybitniejsze dzieła literatury narodowej

     29 września            OGÓLNOPOLSKI DZIEŃ GŁOŚNEGO CZYTANIA

                                     - ogłoszony przez Polską Izbę Książki po raz pierwszy w 2001 roku

     7 pażdziernika           NOC BIBLIOTEK

                                                       - ogólnopolska akcka wieczorno-nocna zapoczątkowana w 2015 roku

     5 listopada                ŚWIATOWY DZIEŃ POSTACI Z BAJEK

                                     - obchodzony wśród najmłodszych dzieci

     25 listopada             ŚWIATOWY DZIEŃ PLUSZOWEGO MISIA

                                     - ustanowiony w 2002 r. w setną rocznicę powstania misia Teddy Bear

                                                                                        Nagroda Nobla

Nagroda Nobla została ufundowana przez Szweda, wynalazcę dynamitu, Alfreda Nobla. Jest to pierwsza międzynarodowa nagroda przyznawana od 1901 roku przez Szwedzką Akademię Nauk. Wręcza się ją za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny, literatury oraz działań podejmowanych na rzecz pokoju na świecie. Od 1968 roku przyznaje się też nagrodę w dziedzinie ekonomii. Laureat otrzymuje medal, dyplom i nagrodę pieniężną. 

                                  LAUREACI LITERACKIEJ NAGRODY NOBLA

2010 - Mario Vargas Llosa  - (Peru) za  "odwzorowanie struktur władzy i stanowcze obrazy indywidualnego oporu, buntu i porażki"

2011 - Tomas Transtromer - (Szwecja) za "zwięzłe, przejrzyste obrazy, które dają nam śwież dostęp do rzeczywistości"

2012 - Mo Yan - (Chiny) jako ten, "który z halucynacyjnym realizmem łączy opowieści ludowe, historię i współczesność"

2013 - Alice Munro - (Kanada) jako "mistrzyni współczesnego opowiadania"

2014 - Patrick Modiano - (Francja) za "sztukę pamięci i dzieła, w których uchwycił najbardziej niepojęte ludzkie losy i odkrył świat czasu okupacji"

2015 - Swietłana Aleksijewicz - (Białoruś) za "polifoniczny pomnik dla cierpienia i odwagi w naszych czasach" 

2016 - Bob Dylan - (USA) za "stworzenie nowych form poetyckiej ekspresji w ramach wielkiej tradycji amerykańskiej pieśni"

2017 - Kazuro Ishiguro - (Chiny) jako ten, "który w powieściach o potężnej sile emocjonalnej odsłonił otchłań pod naszym iluzorycznym poczuciem łączności ze światem"

2018   ---------------------   - nagroda nie została przyznana

2019 - Olga Tokarczuk - (Polska) nagroda za 2018 rok, za "narracyjną imaginację oraz encyklopedyczną pasję, które reprezentują przekraczanie granic jako formę istnienia"

2019 - Peter Handke - (Austria) za "wpływowe dzieła, które z lingwistycznym geniuszem badały peryferia i specyficzności ludzkiego umysłu"

2020 - Louise Gluck  - (Stany Zjednoczone) za  "jej niepowtarzalny, poetycki głos, który surowym pięknem czyni indywidualne istnienie niepowtarzalnym"

2021 - Abdulrazak Gurnah - (Tanzania, Wielka Brytania) za "bezkompromisową i współczującą penetrację skutków kolonializmu i losu uchodźcy w przepaści między kulturami i kontynentami”

2022 - Annie Ernaux - (Francja) za "odwagę i chirurgiczną precyzję, z jaką odkrywa korzenie, wyobcowania i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci"

                                                               POLSCY LAUREACI NAGRODY NOBLA 

1903 - Maria Skłodowska-Curie      - w dziedzinie fizyki łącznie z Nenri Becquerelem i Piotrem Curie 

1905 - Henryk Sienkiewicz             - w dziedzinie literatury za powieść "Quo vadis"

1911 - Maria Skłodowska-Curie     - w dziedzinie chemii

1924 - Władysław Reymont            - w dziedzinie literatury za powieść "Chłopi"

1980 - Czesław Miłosz                     - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

1983 - Lech Wałęsa                         - Pokojowa Nagroda Nobla

1996 - Wisława Szymborska           - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

2019 - Olga Tokarczuk                     - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

                                          Nagroda Literacka " Nike " 

Polska nagroda literacka za książkę roku przyznawana od 1997 roku przez fundację tejże nagrody. Celem nagrody jest promocja polskiej literatury współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem powieści. Konkurs obejmuje tylko autorów żyjących. Nagrody nie można podzielić lub nie przyznać. W konkursie nie mogą brać udziału opracowania lub prace zbiorowe. Autor nagrodzonej książki otrzymuje statuetkę Nike zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę oraz nagrodę pieniężną w wysokości 100 000 złotych. Fundatorami nagrody są "Gazeta Wyborcza" i Fundacja Agory.

2010 - Tadeusz Słobodzianek     - za dramat "Nasza klasa"

2011 - Marian Pilot                      - za powieść" "Pióropusz"

2012 - Marek Bieńczyk                - za zbiór esejów "Książka twarzy"

2013 - Joanna Bator                    - za powieść "Ciemno, prawie noc"

2014 - Karol Modzelewski           - za autobiografię "Zajeździmy kobyłę historii"

2015 - Olga Tokarczuk                - za powieść "Księgi Jakubowe"

2016 - Bronka Nowicka               - za tom "Nakarmić kamień"

2017 - Cezary Łazarewicz           - za reportaż historyczny "Żeby nie było śladów"

2018 - Marcin Wicha                   - za zbiór esejów "Rzeczy, których nie wyrzuciłem"

2019 - Mariusz Szczygieł             - za zbiór reportaży "Nie ma"

2020 - Radek Rak                        - za powieść "Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli"

2021 - Zbigniew Rokita               - za reportaż „Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku”

2022 - Jerzy Jarniewicz               - za tomik "Mondo cane"