PATRONI ROKU 2024

 
Marek Hłasko - w 2024 roku przypada dziewięćdziesiąta rocznica jego urodzin. Ten wybitny prozaik i autor scenariuszy filmowych został doceniony za „uniwersalny wymiar twórczości”. W uchwale podkreślono jego „wiarygodne ujęcie rzeczywistości i potoczny język zjednały mu rzesze czytelników” oraz podano, że „był pisarzem, który potrafił nasycić banalne motywy i tematy zaczerpnięte z potocznego życia głęboką treścią egzystencjalną. Dzięki temu Jego twórczość ma wymowę uniwersalną. Swą bezkompromisowością, także wobec komunistycznej rzeczywistości, przyciągał do siebie pokolenia młodych ludzi z różnych zakątków świata”. Przypomniano o debiucie opowiadań „Baza Sokołowska” i „Pierwszy krok w chmurach”. Wspomniano o emigracji i kolejnych utworach „Sowa, córka piekarza”, „Wszyscy byli odwróceni”, „Drugie zabicie psa” oraz „Piękni dwudziestoletni”.

Witold Gombrowicz - należy dziś nie tylko do najważniejszych twórców rodzimej literatury, ale pozostaje również jednym z czołowych inspiratorów współczesnej europejskiej myśli filozoficznej, społecznej i artystycznej. Jego dorobek od dziesięcioleci stanowi wizytówkę nowoczesnej polskiej kultury, jej uniwersalnego wymiaru i awangardowego potencjału” – tak zapisano w uzasadnieniu uchwały. W 2024 roku przypada 120. rocznica urodzin pisarza.

Czesław Miłosz - hołd jednemu z najwybitniejszych twórców naszych czasów, który na trwałe wpisał się w polską i światową literaturę. W 2024 roku W dwudziestą będzie obchodzona 20. rocznica śmierci Czesława Miłosza. W uchwale podkreślono, że „jako pisarz i myśliciel stał się jednym z największych autorytetów intelektualnych. Jego twórczość zakorzeniona w najwspanialszych wieloetnicznych tradycjach polskiej kultury reprezentuje zarazem dziedzictwo Europy Środkowo-Wschodniej, narodów, których udziałem było doświadczyć i zmagać się ze skutkami nazizmu i komunizmu. Zarazem w swojej twórczości Miłosz przekracza granice kultur, gatunków i języków: był znawcą i tłumaczem Biblii, poezji polskiej, europejskiej i amerykańskiej, a nawet dzieł Dalekiego Wschodu. Światowe uznanie przyniósł mu, wydany we wczesnych latach 50. na emigracji tom esejów „Zniewolony umysł”, który stanowi przenikliwą, do dziś nietracącą na aktualności analizę świadomości porażonej przez totalitarne utopie jedną z najważniejszych książek XX w.

Melchior Wańkowicz - jeden z najwybitniejszych polskich dziennikarzy w historii, ojciec reportażu. Jak określono w uchwale „był wzorem i symbolem polskiego dziennikarstwa”, który „opisując rzetelnie rzeczywistość służył wspólnocie”. W 2024 roku przypada 50. rocznica jego śmierci. W uchwale przypomniano czas, w których tworzył i utwory z tym związane takie jak „Sztafeta”, „Dzieje rodziny Korzeniowskich”, „Westerplatte”, „Bitwa o Monte Cassino”. Przytoczono też cykl „Od Stołpców po Kair”, który był zapisem jego własnych losów i zbiorem reportaży o spotkanych Polakach, losach emigrantów i tworzeniu wojsk polskich”.

                                             ROCZNICE  LITERACKO-CZYTELNICZE 

     18 stycznia        MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ KUBUSIA PUCHATKA  

                               - obchodzony w dniu urodzin Alana Alexandra Milne (1882), pisarza angielskiego

     21 lutego           MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ JĘZYKA OJCZYSTEGO  

                               - święto ustanowione przez

                               UNESCO w 1999 roku

      3 marca            MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ PISARZA

                               - święto ustanowione w 1984 roku przez PEN Club

      6 marca                URODZINY MISIA USZATKA

                                - po raz pierwszy pojawił się w 1957 roku jako bohater opowiastki w "Misiu"

     21 marca           ŚWIATOWY DZIEŃ POEZJI

                                - ustanowiony przez UNESCO w 1999 roku

     2 kwietnia         MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ KSIĄŻKI DLA DZIECI

                              - obchodzony od 1967 roku w rocznicę urodzin Hansa Christiana Andersena (1805)

     23 kwietnia        ŚWIATOWY DZIEŃ KSIĄŻKI I PRAW AUTORSKICH

                               - ogłoszony przez UNESCO w 1995 roku (w Polsce obchodzony od 2007 roku)

      8 maja              DZIEŃ BIBLIOTEKARZA I BIBLIOTEK

                               - zapoczątkowany w 1985 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 

     8-15 maja          OGÓLNOPOLSKI TYDZIEŃ BIBLIOTEK

                                - ogólnopolska akcja organizowana od 2004 roku przez SBP

     maj/czerwiec    OGÓLNOPOLSKI TYDZIEŃ CZYTANIA DZIECIOM

                                - zainaugurowany w 2001 r. przez Fundację "ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom"

     18 czerwca        OGÓLNOPOLSKIE ŚWIĘTO WOLNYCH KSIĄŻEK

                               - idea święta narodziła się w Stanach Zjednoczonych w 2001r.(w Polsce od 2003r.)

      9 sierpnia         ŚWIATOWY DZIEŃ MIŁOŚNIKÓW KSIĄŻEK

      9 września        NARODOWE CZYTANIE

                               - ogólnopolska akcja społeczna promująca najwybitniejsze dzieła literatury narodowej

     wrzesień            OGÓLNOPOLSKI DZIEŃ GŁOŚNEGO CZYTANIA

                               - ogłoszony przez Polską Izbę Książki po raz pierwszy w 2001 roku

     październik           NOC BIBLIOTEK

                                                       - ogólnopolska akcja wieczorno-nocna zapoczątkowana w 2015 roku

     5 listopada         ŚWIATOWY DZIEŃ POSTACI Z BAJEK

                               - obchodzony wśród najmłodszych dzieci

     25 listopada       ŚWIATOWY DZIEŃ PLUSZOWEGO MISIA

                               - ustanowiony w 2002 r. w setną rocznicę powstania misia Teddy Bear

                                                                                        Nagroda Nobla

Nagroda Nobla została ufundowana przez Szweda, wynalazcę dynamitu, Alfreda Nobla. Jest to pierwsza międzynarodowa nagroda przyznawana od 1901 roku przez Szwedzką Akademię Nauk. Wręcza się ją za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny, literatury oraz działań podejmowanych na rzecz pokoju na świecie. Od 1968 roku przyznaje się też nagrodę w dziedzinie ekonomii. Laureat otrzymuje medal, dyplom i nagrodę pieniężną. 

                                  LAUREACI LITERACKIEJ NAGRODY NOBLA

2010 - Mario Vargas Llosa  - (Peru) za  "odwzorowanie struktur władzy i stanowcze obrazy indywidualnego oporu, buntu i porażki"

2011 - Tomas Transtromer - (Szwecja) za "zwięzłe, przejrzyste obrazy, które dają nam śwież dostęp do rzeczywistości"

2012 - Mo Yan - (Chiny) jako ten, "który z halucynacyjnym realizmem łączy opowieści ludowe, historię i współczesność"

2013 - Alice Munro - (Kanada) jako "mistrzyni współczesnego opowiadania"

2014 - Patrick Modiano - (Francja) za "sztukę pamięci i dzieła, w których uchwycił najbardziej niepojęte ludzkie losy i odkrył świat czasu okupacji"

2015 - Swietłana Aleksijewicz - (Białoruś) za "polifoniczny pomnik dla cierpienia i odwagi w naszych czasach" 

2016 - Bob Dylan - (USA) za "stworzenie nowych form poetyckiej ekspresji w ramach wielkiej tradycji amerykańskiej pieśni"

2017 - Kazuro Ishiguro - (Chiny) jako ten, "który w powieściach o potężnej sile emocjonalnej odsłonił otchłań pod naszym iluzorycznym poczuciem łączności ze światem"

2018   ---------------------   - nagroda nie została przyznana

2019 - Olga Tokarczuk - (Polska) nagroda za 2018 rok, za "narracyjną imaginację oraz encyklopedyczną pasję, które reprezentują przekraczanie granic jako formę istnienia"

2019 - Peter Handke - (Austria) za "wpływowe dzieła, które z lingwistycznym geniuszem badały peryferia i specyficzności ludzkiego umysłu"

2020 - Louise Gluck  - (Stany Zjednoczone) za  "jej niepowtarzalny, poetycki głos, który surowym pięknem czyni indywidualne istnienie niepowtarzalnym"

2021 - Abdulrazak Gurnah - (Tanzania, Wielka Brytania) za "bezkompromisową i współczującą penetrację skutków kolonializmu i losu uchodźcy w przepaści między kulturami i kontynentami”

2022 - Annie Ernaux - (Francja) za "odwagę i chirurgiczną precyzję, z jaką odkrywa korzenie, wyobcowania i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci"

2023 - Jon Fosse - (Norwegia) za „nowatorskie sztuki teatralne i prozę, które dają wyraz niewysłowionemu”

                                                               POLSCY LAUREACI NAGRODY NOBLA 

1903 - Maria Skłodowska-Curie      - w dziedzinie fizyki łącznie z Nenri Becquerelem i Piotrem Curie 

1905 - Henryk Sienkiewicz             - w dziedzinie literatury za powieść "Quo vadis"

1911 - Maria Skłodowska-Curie     - w dziedzinie chemii

1924 - Władysław Reymont            - w dziedzinie literatury za powieść "Chłopi"

1980 - Czesław Miłosz                     - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

1983 - Lech Wałęsa                         - Pokojowa Nagroda Nobla

1996 - Wisława Szymborska           - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

2019 - Olga Tokarczuk                     - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

                                          Nagroda Literacka " Nike " 

Polska nagroda literacka za książkę roku przyznawana od 1997 roku przez fundację tejże nagrody. Celem nagrody jest promocja polskiej literatury współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem powieści. Konkurs obejmuje tylko autorów żyjących. Nagrody nie można podzielić lub nie przyznać. W konkursie nie mogą brać udziału opracowania lub prace zbiorowe. Autor nagrodzonej książki otrzymuje statuetkę Nike zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę oraz nagrodę pieniężną w wysokości 100 000 złotych. Fundatorami nagrody są "Gazeta Wyborcza" i Fundacja Agory.

2010 - Tadeusz Słobodzianek     - za dramat "Nasza klasa"

2011 - Marian Pilot                      - za powieść" "Pióropusz"

2012 - Marek Bieńczyk                - za zbiór esejów "Książka twarzy"

2013 - Joanna Bator                    - za powieść "Ciemno, prawie noc"

2014 - Karol Modzelewski           - za autobiografię "Zajeździmy kobyłę historii"

2015 - Olga Tokarczuk                - za powieść "Księgi Jakubowe"

2016 - Bronka Nowicka               - za tom "Nakarmić kamień"

2017 - Cezary Łazarewicz           - za reportaż historyczny "Żeby nie było śladów"

2018 - Marcin Wicha                   - za zbiór esejów "Rzeczy, których nie wyrzuciłem"

2019 - Mariusz Szczygieł             - za zbiór reportaży "Nie ma"

2020 - Radek Rak                        - za powieść "Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli"

2021 - Zbigniew Rokita               - za reportaż „Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku”

2022 - Jerzy Jarniewicz               - za tomik "Mondo cane"

2023 - Zyta Rudzka                      - za powieść „Ten się śmieje kto ma zęby”