PATRONI ROKU 2025

 Władysław Stanisław Reymont

W sejmowej uchwale przypomniano, że w 2025 roku przypada 100. rocznica śmierci tego wybitnego twórcy, laureata Nagrody Nobla z 1924 roku Popularność przyniosły mu powieści „Ziemia obiecana”, „Komediantka”, „Fermenty” oraz zbiory nowel. W 1902 roku „Tygodnik Ilustrowany” rozpoczął drukowanie powieści „Chłopi”,a 2 lata później pojawiło się jej wydanie książkowe. Dodano, że „ta wiejska epopeja stała się najważniejszym wydarzeniem literackim, podziwiano autora za wierne odtworzenie rytmu życia społeczności wiejskiej, za umiejętne łączenie naturalistycznych opisów, a także za niemal impresjonistyczne pokazanie przyrody. Podkreślano dbałość o szczegóły i odrzucenie młodopolskiej egzaltacji”.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska

9 lipca 2025 roku przypada 80. rocznica śmierci jednej z największych polskich poetek – Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. W uchwale napisano, że „tomiki z wierszami Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej nadal są wznawiane, czytane i tłumaczone m.in. na języki angielski, niemiecki, francuski, włoski, rosyjski, szwedzki, chiński, japoński i hindi, czyniąc z niej, obok Wisławy Szymborskiej, najchętniej przekładaną polską autorkę w historii […]. Spuścizna „polskiej Safony” to 500 wierszy, 20 sztuk teatralnych i 10 słuchowisk radiowych. To także kilkadziesiąt utworów stricte patriotycznych”.

Stefan Żeromski

W 2025 roku przypada rocznica śmierci „jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy, duchowego autorytetu polskiej inteligencji, autora opowiadań, powieści, dramatów i reportaży, które ukształtowały narodowe myślenie wielu pokoleń Polaków”. W uzasadnieniu uchwały wskazano, iż „Stefan Żeromski był twórcą przekonanym o doniosłej funkcji literatury, wierzył bowiem w szczególne posłannictwo pisarza i w jego odpowiedzialność za kształtowanie losu narodu i Ojczyzny”.

Antoni Słonimski

Z okazji 130. rocznicy urodzin polskiego poety, pisarza, tłumacza, publicysty, rysownika, krytyka literackiego, człowieka wielu talentów, przypadającej w przyszłym roku ogłoszono Rok 2025 Antoniego Słonimskiego. Wyrażając uznanie dla artystycznego dorobku podkreślono w uchwale, że „był jednym ze współtwórców pierwszej w wolnej Polsce kawiarni literackiej Pod Pikadorem, a niedługo później – grupy poetyckiej Skamander. W latach międzywojennych współpracował z Kurierem Polskim i Wiadomościami Literackimi oraz licznymi kabaretami. Był także współzałożycielem pierwszej w Polsce organizacji ochrony praw autorskich, znanej dziś jako Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych”.

                                             ROCZNICE  LITERACKO-CZYTELNICZE 

     18 stycznia        MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ KUBUSIA PUCHATKA  

                               - obchodzony w dniu urodzin Alana Alexandra Milne (1882), pisarza angielskiego

     21 lutego           MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ JĘZYKA OJCZYSTEGO  

                               - święto ustanowione przez

                               UNESCO w 1999 roku

      3 marca            MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ PISARZA

                               - święto ustanowione w 1984 roku przez PEN Club

      6 marca                URODZINY MISIA USZATKA

                                - po raz pierwszy pojawił się w 1957 roku jako bohater opowiastki w "Misiu"

     21 marca           ŚWIATOWY DZIEŃ POEZJI

                                - ustanowiony przez UNESCO w 1999 roku

     2 kwietnia         MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ KSIĄŻKI DLA DZIECI

                              - obchodzony od 1967 roku w rocznicę urodzin Hansa Christiana Andersena (1805)

     23 kwietnia        ŚWIATOWY DZIEŃ KSIĄŻKI I PRAW AUTORSKICH

                               - ogłoszony przez UNESCO w 1995 roku (w Polsce obchodzony od 2007 roku)

      8 maja              DZIEŃ BIBLIOTEKARZA I BIBLIOTEK

                               - zapoczątkowany w 1985 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 

     8-15 maja          OGÓLNOPOLSKI TYDZIEŃ BIBLIOTEK

                                - ogólnopolska akcja organizowana od 2004 roku przez SBP

     maj/czerwiec    OGÓLNOPOLSKI TYDZIEŃ CZYTANIA DZIECIOM

                                - zainaugurowany w 2001 r. przez Fundację "ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom"

     18 czerwca        OGÓLNOPOLSKIE ŚWIĘTO WOLNYCH KSIĄŻEK

                               - idea święta narodziła się w Stanach Zjednoczonych w 2001r.(w Polsce od 2003r.)

      9 sierpnia         ŚWIATOWY DZIEŃ MIŁOŚNIKÓW KSIĄŻEK

      9 września        NARODOWE CZYTANIE

                               - ogólnopolska akcja społeczna promująca najwybitniejsze dzieła literatury narodowej

     wrzesień            OGÓLNOPOLSKI DZIEŃ GŁOŚNEGO CZYTANIA

                               - ogłoszony przez Polską Izbę Książki po raz pierwszy w 2001 roku

     październik           NOC BIBLIOTEK

                                                       - ogólnopolska akcja wieczorno-nocna zapoczątkowana w 2015 roku

     5 listopada         ŚWIATOWY DZIEŃ POSTACI Z BAJEK

                               - obchodzony wśród najmłodszych dzieci

     25 listopada       ŚWIATOWY DZIEŃ PLUSZOWEGO MISIA

                               - ustanowiony w 2002 r. w setną rocznicę powstania misia Teddy Bear

                                                                                        Nagroda Nobla

Nagroda Nobla została ufundowana przez Szweda, wynalazcę dynamitu, Alfreda Nobla. Jest to pierwsza międzynarodowa nagroda przyznawana od 1901 roku przez Szwedzką Akademię Nauk. Wręcza się ją za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny, literatury oraz działań podejmowanych na rzecz pokoju na świecie. Od 1968 roku przyznaje się też nagrodę w dziedzinie ekonomii. Laureat otrzymuje medal, dyplom i nagrodę pieniężną. 

                                  LAUREACI LITERACKIEJ NAGRODY NOBLA

2010 - Mario Vargas Llosa  - (Peru) za  "odwzorowanie struktur władzy i stanowcze obrazy indywidualnego oporu, buntu i porażki"

2011 - Tomas Transtromer - (Szwecja) za "zwięzłe, przejrzyste obrazy, które dają nam śwież dostęp do rzeczywistości"

2012 - Mo Yan - (Chiny) jako ten, "który z halucynacyjnym realizmem łączy opowieści ludowe, historię i współczesność"

2013 - Alice Munro - (Kanada) jako "mistrzyni współczesnego opowiadania"

2014 - Patrick Modiano - (Francja) za "sztukę pamięci i dzieła, w których uchwycił najbardziej niepojęte ludzkie losy i odkrył świat czasu okupacji"

2015 - Swietłana Aleksijewicz - (Białoruś) za "polifoniczny pomnik dla cierpienia i odwagi w naszych czasach" 

2016 - Bob Dylan - (USA) za "stworzenie nowych form poetyckiej ekspresji w ramach wielkiej tradycji amerykańskiej pieśni"

2017 - Kazuro Ishiguro - (Chiny) jako ten, "który w powieściach o potężnej sile emocjonalnej odsłonił otchłań pod naszym iluzorycznym poczuciem łączności ze światem"

2018   ---------------------   - nagroda nie została przyznana

2019 - Olga Tokarczuk - (Polska) nagroda za 2018 rok, za "narracyjną imaginację oraz encyklopedyczną pasję, które reprezentują przekraczanie granic jako formę istnienia"

2019 - Peter Handke - (Austria) za "wpływowe dzieła, które z lingwistycznym geniuszem badały peryferia i specyficzności ludzkiego umysłu"

2020 - Louise Gluck  - (Stany Zjednoczone) za  "jej niepowtarzalny, poetycki głos, który surowym pięknem czyni indywidualne istnienie niepowtarzalnym"

2021 - Abdulrazak Gurnah - (Tanzania, Wielka Brytania) za "bezkompromisową i współczującą penetrację skutków kolonializmu i losu uchodźcy w przepaści między kulturami i kontynentami”

2022 - Annie Ernaux - (Francja) za "odwagę i chirurgiczną precyzję, z jaką odkrywa korzenie, wyobcowania i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci"

2023 - Jon Fosse - (Norwegia) za „nowatorskie sztuki teatralne i prozę, które dają wyraz niewysłowionemu”

2024 - Han Kang - (Korea Południowa) za "intensywną poetycką prozę, która konfrontuje z traumami historycznymi i odsłania kruchość ludzkiego życia"

                                                               POLSCY LAUREACI NAGRODY NOBLA 

1903 - Maria Skłodowska-Curie      - w dziedzinie fizyki łącznie z Nenri Becquerelem i Piotrem Curie 

1905 - Henryk Sienkiewicz             - w dziedzinie literatury za powieść "Quo vadis"

1911 - Maria Skłodowska-Curie     - w dziedzinie chemii

1924 - Władysław Reymont            - w dziedzinie literatury za powieść "Chłopi"

1980 - Czesław Miłosz                     - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

1983 - Lech Wałęsa                         - Pokojowa Nagroda Nobla

1996 - Wisława Szymborska           - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

2019 - Olga Tokarczuk                     - w dziedzinie literatury za całokształt twórczości

                                          Nagroda Literacka " Nike " 

Polska nagroda literacka za książkę roku przyznawana od 1997 roku przez fundację tejże nagrody. Celem nagrody jest promocja polskiej literatury współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem powieści. Konkurs obejmuje tylko autorów żyjących. Nagrody nie można podzielić lub nie przyznać. W konkursie nie mogą brać udziału opracowania lub prace zbiorowe. Autor nagrodzonej książki otrzymuje statuetkę Nike zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę oraz nagrodę pieniężną w wysokości 100 000 złotych. Fundatorami nagrody są "Gazeta Wyborcza" i Fundacja Agory.

2010 - Tadeusz Słobodzianek     - za dramat "Nasza klasa"

2011 - Marian Pilot                      - za powieść" "Pióropusz"

2012 - Marek Bieńczyk                - za zbiór esejów "Książka twarzy"

2013 - Joanna Bator                    - za powieść "Ciemno, prawie noc"

2014 - Karol Modzelewski           - za autobiografię "Zajeździmy kobyłę historii"

2015 - Olga Tokarczuk                - za powieść "Księgi Jakubowe"

2016 - Bronka Nowicka               - za tom "Nakarmić kamień"

2017 - Cezary Łazarewicz           - za reportaż historyczny "Żeby nie było śladów"

2018 - Marcin Wicha                   - za zbiór esejów "Rzeczy, których nie wyrzuciłem"

2019 - Mariusz Szczygieł             - za zbiór reportaży "Nie ma"

2020 - Radek Rak                        - za powieść "Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli"

2021 - Zbigniew Rokita               - za reportaż „Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku”

2022 - Jerzy Jarniewicz               - za tomik "Mondo cane"

2023 - Zyta Rudzka                      - za powieść „Ten się śmieje kto ma zęby”

2024 - Urszula Kozioł                   - za tom poezji "Raptularz"